Μέγαρο Μουσικής: Ομιλία για τις Κλιματικές Αλλαγές

Περιβάλλον: Η πορεία προς την οικολογική καταστροφή
ΟΜΙΛΙΑ ΥΦ.ΥΠΕΞ. ΠΕΤΡΟΥ Γ. ΔΟΥΚΑ
στη Διεθνή Διάσκεψη για την
«Κλιματική Αλλαγή και Ανθρώπινη Ασφάλεια»

Βρισκόμαστε εδώ σήμερα για να συζητήσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις ευπαθείς ομάδες: παιδιά, γυναίκες, ολόκληρες κοινότητες που ξεκληρίζονται και μεταναστεύουν.
Μέχρι τώρα, είχαμε στην αντίληψή μας, ότι αρρωσταίνουν οι άνθρωποι, τα ζώα, τα φυτά. Τα τελευταία χρόνια αντιληφθήκαμε πως μπορεί να αρρωστήσει και ο πλανήτης.
Η μέση θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος είναι 36,5 °C
Στους 36,5 +1 = 37,5 νοιώθουμε άρρωστοι.
Στους 36,5 +2 = 38,5 νοιώθουμε πολύ άρρωστοι.
Σκεφθείτε τι σημαίνει μια αντίστοιχη αύξηση στη θερμοκρασία του πλανήτη! Μέχρι το 2035 με τους σημερινούς ρυθμούς εκπομπών η μέση θερμοκρασία του πλανήτη θα αυξηθεί + 2°C μέχρι το 2035 -2050 και αν συνεχισθούν έτσι τα πράγματα, η αύξηση μπορεί να φτάσει στους 3 και 4 και + 5°C.

Και αρρωσταίνοντας ο πλανήτης, οι επιπτώσεις είναι και θα είναι καταλυτικές για όλους :

Με το λιώσιμο των πάγων και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας εκατομμύρια σπίτια –και πολλοί περισσότεροι από 100 εκατ. συνάνθρωποί μας—- κυρίως στις εκβολές (στα δέλτα) ποταμών θα βρεθούν κυριολεκτικά μέσα στη θάλασσα.

Η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας σημαίνει πολλές αρνητικές επιπτώσεις για τους παράκτιους πληθυσμούς, τη συμπεριφορά και την επιβίωση πολλών ειδών ψαριών και την καταστροφικότητα των τυφώνων.

Μιλούσαμε με τον Πρόεδρο της Ν. Αφρικής Thabo Beki και μας έλεγε πόσο μεγάλο πρόβλημα ήδη έχουν οι ψαράδες στη Νότιο Αφρική με τις μετακινήσεις των κοπαδιών από την αλλαγή στη θερμοκρασία. Πρέπει να αλλάξουν δίχτυα και τράτες!

Μέχρι πρόσφατα μιλάγαμε μόνο για την ερημοποίηση στην ηπειρωτική γη.
Τώρα άρχισε και η πιο λεπτομερής καταγραφή της ερημοποίησης των ωκεανών: οι ωκεάνιες ζώνες που στερούνται φυτοπλαγκτόν ξεπερνάνε το 40% των ωκεανών, ενώ μόνο το 4% παραμένει ανέπαφο. Τα πιο θερμά ύδατα στην επιφάνεια της θάλασσας ανακατέβονται δυσκολότερα με τα πλουσιότερα βαθύτερα νερά εμποδίζοντας την διαδικασία της φωτοσύνθεσης.

Επιπλέον, σύμφωνα με μελέτη του ΟΗΕ, οι ετήσιες εκπομπές CO2 των εμπορικών πλοίων είναι τριπλάσιες από τις μέχρι τώρα εκτιμούμενες!

Το μόνιμα παγωμένο έδαφος (permafrost) στις Άλπεις μαλακώνει, λασπώνει και πολλά σπίτια είναι χτισμένα σε θεμέλια που από το ξεπάγωμα της γης παύουν να είναι σταθερά.

Στην Αλάσκα τα έλατα κατατρώγονται και ξεραίνονται από κάμπιες που αντέχουν και επιβιώνουν στις σημερινές αυξημένες θερμοκρασίες. Τα δένδρα που γλυτώνουν από τις κάμπιες, τα «τρώει» σε εισαγωγικά η βιομηχανική και αστική ανάπτυξη και η υλοτομία. Ή τα «θερίζουν» πυρκαγιές. Βλέπε τις καταστροφές στη χώρα μας, στην Καλιφόρνια, στην Ισπανία, στην Ιταλία και στην Πορτογαλία.

Όπως πάνε τα πράγματα μέχρι το 2050 (κατ΄ άλλους το 2040, κατ΄ άλλους το 2080 – ανάλογα με τις επιμέρους παραδοχές), ο όγκος του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα θα φθάσει τα 550 μέρη ανά εκατομμύριο, διπλάσιο από ότι ήταν πριν την Βιομηχανική Επανάσταση.

Με την παγκόσμια, όμως, οικονομική ανάπτυξη (κατά μέσο όρο της τάξης του 5% ετησίως, αλλά με κράτη όπως η Ινδία και η Κίνα να αναπτύσσονται με πάνω από 7% ετησίως) τα 550 μέρη διοξείδιο του άνθρακα –αυτό το διπλάσιο περιεχόμενο- μπορεί να το φθάσουμε το 2035!

Και φυσικά, δεν είμαστε βέβαιοι, αν το χειροτέρεμα θα είναι απλά σταδιακό και «γραμμικό», ή αν θα περιλαμβάνει και απροσδόκητη «αγριάδα». Θα δείξει.

Σας θυμίζω πως η μόλυνση του περιβάλλοντος προκαλείται κυρίως:
(1) από τα εργοστάσια ενέργειας (24%)
(2) τη βιομηχανία (14%)
(3) τη συγκοινωνία (14%)
(4) τα κτίρια (8%)
(5) τη γεωργία κλπ

Λέμε λοιπόν,
(1) Πάνω από 100 εκατομμύρια συνάνθρωποί μας θα βρεθούν αντιμέτωποι με πλημμύρες και χωρίς σπίτι, λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.
(2) Θα μειώνεται σταθερά η απόδοση των καλλιεργειών – μέχρι και 20%. Για την Ινδία, το Ιράκ, τη Σενεγάλη, το Σουδάν τα πράγματα θα είναι ακόμη χειρότερα.
(3) Εκατομμύρια θα υποφέρουν από ζέστη, από θερμοπληξία, από ερημοποίηση, από έλλειψη νερού, από επιδημίες όπως η ελονοσία και η μηνιγγίτιδα, από ιούς και μικρόβια που αναπτύσσονται πολύ εύκολα σε πιο ζεστά κλίματα.
(4) Το 30-40% των ειδών στο ζωικό βασίλειο μπορεί να εξαφανισθεί. Το πρόβλημα με τις πολικές αρκούδες είναι ήδη ορατό.
(5) Θα αντιμετωπίσουμε αλλαγές και ακρότητες στα καιρικά φαινόμενα. Οι Ινδοί για παράδειγμα έχουν χτίσει μια ολόκληρη κοινωνική και οικονομική ζωή γύρω από τους μουσώνες. Πώς θα αλλάξουν οι μουσώνες και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις τους;
H αύξηση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της θάλασσας πιθανόν να αυξήσει την ταχύτητα των τυφώνων κατά 5-10% κάνοντάς τους πολύ πιο καταστροφικούς.
(6) Οι ευπαθείς ομάδες, γυναίκες, παιδάκια, ηλικιωμένοι, όσοι θα αναγκασθούν να ξεσπιτωθούν λόγω της ανομβρίας, της ερημοποίησης, της αύξησης της στάθμης της θάλασσας, από την έλλειψη απασχόλησης και ευκαιριών, θα είναι από τους πρώτους που θα ταλαιπωρηθούν.
(7) θα δημιουργηθεί μια νέα κατηγορία ατόμων, οι οικολογικοί μετανάστες.

Είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν:
-Μείωση των ρύπων
-αξιοποίηση τεχνολογιών όπως αυτή που αναπτύσσεται στο GEORGIA INSTITUTE OF TECHNOLOGY για φίλτρα με υλικά που θα επιτρέπουν την απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα στις καμινάδες των εργοστασίων πριν αυτό ξαμοληθεί στην ατμόσφαιρα.
-Μεγαλύτερη ενεργειακή αποτελεσματικότητα (energy efficiency): στα εργοστάσια, τα κτίρια, τα αεροπλάνα, τα αυτοκίνητα, τα πλοία
-πράσινες ταράτσες
-Επενδύσεις και κίνητρα για εναλλακτικές μορφές ενέργειας: ηλιακή, αιολική, Βιομάζα, αλλά με μεγάλα ερωτηματικά για τα βιοκαύσιμα κ.α.
-Προστασία των δασών. Να δώσουμε κίνητρα για να σταματήσει η καταστροφή των δασών του Αμαζονίου, του Κονγκό και της Ινδονησίας.

-Και μια Ελληνική πρόταση πέρα από όλες τις άλλες πρωτοβουλίες: μαζική δενδροφύτευση: Massive Reforestation. Έχουμε ήδη προτείνει στον ΟΗΕ, τη Διεθνή Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Ένωση να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν ένα μαζικό πρόγραμμα δενδροφύτευσης τουλάχιστον 50 δισεκ. δένδρων μέχρι το 2009.
Και χαίρομαι που στη συζήτηση που είχαμε χθες (29/05/08) με τον John M Powell, Deputy Executive Director, του The United Nations World Food Programme,συμφώνησε και αυτός πως αξίζει να προωθήσουμε από κοινού αυτήν την ιδέα!

Το ίδιο προτείνω και για εμάς:
1)Να φυτέψουμε 90 εκατ. δένδρα τη διετία 2008-2009, όχι μόνο μέσω Δήμων, Νομαρχιών, δασολόγων και οικολογικών οργανώσεων, αλλά με ανάθεση έργου στις μεγάλες ελληνικές τεχνικές εταιρίες που έχουν αποδείξει τί μπορούν να κάνουν.
Είναι αξιέπαινες οι πρωτοβουλίες των δήμων και των ευαισθητοποιημένων πολιτών και των ΜΚΟ, αλλά αν θέλουμε θεαματικά αποτελέσματα, το έργο πρέπει να γίνει από επαγγελματίες που ξέρουν από μεγάλης εμβέλειας έργα!
2)Να δημιουργήσουμε άμεσα Εθνικό Πάρκο στα 60 χιλ. στρέμματα στο Τατόι.
3)Στα βουνά της χώρας, Ταΰγετος, Πάρνωνας, Γκιώνα κτλ, να δημιουργηθούν πραγματικά Εθνικά Πάρκα με προστασία της χλωρίδας και της πανίδας, με καταφύγια ζώων, αλλά και με δυνατότητες κάποιων ήπιων παρεμβάσεων από τους κατοίκους, τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους των περιοχών αυτών, ώστε να μην τρομάζουν κάθε φορά που ακούνε τη λέξη «προστασία του περιβάλλοντος». Τα ίδια και για τις Πρέσπες, όπου πρέπει να συνεργαστούμε με τους βόρειους γείτονές μας.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Για να μπορούν να ανταποκριθούνε στις απαιτήσεις των καιρών πρέπει να μειωθεί ο αριθμός των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Σήμερα οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, έτσι κατακερματισμένοι όπως είναι, δεν μπορούν να συντηρήσουν τις τεχνικές υπηρεσίες που θα πρέπει να είχαν και στο επίπεδο ποιότητας και επιστημονικής επάρκειας που θα έπρεπε να είχαν!
Το κόστος συντήρησης και λειτουργίας τόσων περιφερειών, υπερνομαρχιών, νομαρχιών, δήμων και κοινοτήτων είναι ιδιαίτερα υψηλό σε σχέση με το έργο που παράγουν.

Αλλά πριν καν κανείς λύση το πρόβλημα της άγαρμπης προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, πρέπει πρώτα να φάει, να τραφεί, να μην κοιμηθεί πεινασμένος, να ζήσει την οικογένειά του «εδώ και τώρα»!

--Η ερημοποίηση της γής
--Η έλλειψη νερού —και πόσιμου, και για καλλιέργειες-
--Τα ακραία φυσικά φαινόμενα: ανομβρίες, καύσωνες, ξηρασίες και πλημμύρες που σακατεύουν την αγροτική παραγωγή.
--Η εξάντληση, η κόπωση των καλλιεργήσιμων εδαφών (depletion of soil nutrients) από την ακατάπαυστη καλλιέργειά τους με πιο πρωτόγονες μεθόδους
--Η αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας –κυρίως σε Κίνα και Ινδία- έχει οδηγήσει σε αύξηση της τιμής του πετρελαίου στα 130 δολάρια το βαρέλι και όλων των πρώτων υλών (για παράδειγμα του λιγνίτη –price per metric ton of coal out of Newcastle, Australia- από 40-50 δολάρια ο τόνος την περίοδο 2006-2007 σε πάνω από 120+).
--Το υψηλό κόστος πετρελαίου, λιπασμάτων, η έλλειψη σιλό και αποθηκευτικών χώρων, η έλλειψη αγροτικών δρόμων και συγκοινωνιών, η ανεπάρκεια σπόρων για φύτευση,
--Η μετατόπιση καλλιεργειών για την παραγωγή επιδοτούμενων βιοκαυσίμων. Κάθε λίτρο βιοκαύσιμου απαιτεί χίλια λίτρα νερού.
--η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού κατά 80 εκατομμύρια συνανθρώπους μας κάθε χρόνο
--Το γεγονός ότι τα πιο γρήγορα αναπτυσσόμενα κράτη τρώνε πιο πολύ κρέας όπου για ένα κιλό κρέας απαιτούνται 7 κιλά σιτηρά

Όλα αυτά έχουν οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση της τιμής των περισσότερων βασικών αγροτικών προϊόντων (για παράδειγμα η τιμή του “spring wheat στο Minneapolis Grain Exchange” ξεπετάχτηκε από 4 δολάρια το 2006 στα 16 σήμερα, η τιμή του ρυζιού ανέβηκε 75% το τελευταίο δωδεκάμηνο, ενώ ο δείκτης Food Commodity Price Dollar Index του γνωστού περιοδικού Economist έχει ανέβει 54% το τελευταίο δωδεκάμηνο!).

Και όλα αυτά μαζί έχουν συμβάλλει στην αύξηση των τιμών, με αποτέλεσμα ο πληθωρισμός στο χώρο της ευρωζώνης να έχει φθάσει στο 3,3%. O πληθωρισμός στη χώρα μας είναι ακόμα πιο υψηλός: 4,4% τον Απρίλιο 2008.

Φανταστείτε πόσο πιο δύσκολα είναι, λοιπόν, τα πράγματα για το 1 δισεκατομμύριο συνανθρώπους μας που ζούνε με λιγότερο από 1 ευρώ την ημέρα σε περίπου 33 κράτη!
Και σαν να μην έφθαναν όλα αυτά, βρισκόμαστε στο μέσο μιας διεθνούς οικονομικής, τραπεζικής και χρηματιστηριακής κρίσης.
Τι σημαίνει αυτό;
Σημαίνει πως εκτός απ΄ όλα τα άλλα,
1-τα πιο εύπορα κράτη αντιμετωπίζουν χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, άρα θα έχουν λιγότερα διαθέσιμα για επενδύσεις και για αναπτυξιακή και ανθρωπιστική βοήθεια, και
2-οι τράπεζες έχουν σφίξει τα ζωνάρια τους για τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δάνειά τους και για επιχειρήσεις και πρωτοβουλίες που δεν είναι επιπέδου ΑΑΑ και ΑΑ

Και να μην ξεχνάμε πως όσοι επενδύσουν στην οικολογική επιδιόρθωση θα βγούνε κερδισμένοι! Green business is good business!!
Σύμφωνα με την έκθεση STERN, ή θα ξοδέψουμε όλοι μαζί το ισόποσο του 1% του ΑΕΠ κάθε κράτους για αναχαίτιση αυτής, ή δεν θα φθάνει ούτε το 5% σε λίγα χρόνια! Ας χρησιμοποιήσουμε τον όρο επένδυση.

Ο πλανήτης και οι συνάνθρωποί μας περιμένουν πολλά από αυτούς που μπορούν. Μαζί μπορούμε να πετύχουμε πολλά. Ήδη αναφέραμε παραπάνω μια σειρά από λύσεις και δυνατότητες…
Ένα πράγμα δεν μπορούμε: Να αφήσουμε τον καιρό να χάνεται και τον πυρετό του πλανήτη ανεξέλεγκτο. Οι καιροί ου μενετοί.